Discurso del Presidente de la Xunta de Galicia sobre el periodismo

El día 24 de enero de 2012, el presidente de la Xunta de Galicia pronunció un discurso con motivo de la entrega del premio Diego Bernal 2012 a la periodistas gallega Pilar Cernuda.

                                          foto Manolo Blanco


Reproducimos el texto completo de sus palabras:

Amigas e amigos da Asociación de Periodistas de Galicia,

Amiga Pilar Cernuda.

Un vello proverbio asegura que “o periodismo é unha gran profesión sempre que se saiba abandonar a tempo”. Non vexo aquí a moitos seguidores deste consello. Atópome en medio de periodistas contumaces que non se apean da súa profesión nin a tempo nin a destempo, que non traballan como periodistas senón que son periodistas. Estou por pensar que esta vocación que elixistes imprime carácter, como se nos ensinaba dos sacramentos.

Eu teño que agradecervos que non fagades caso dese proverbio malévolo. Mírovos e vexo aquí resumida unha parte da nosa historia máis recente.

Cada un de vos atesoura un anaco do pasado e recopila anacos do presente. Trátase de anacos valiosos porque non foron obtidos coa demora propia do historiador, senón coa inmediatez da testemuña directa. Para o periodista, a historia non se fai de acontecementos abstractos; faise con persoas e faise coas persoas.

Faise ademais sen esperar máis gloria que a atención do lector, do oínte, ou do televidente. Unha gloria que algúns lles parecerá efémera, pero que a min me parece inapreciable. Unha gloria que ten máis valor aínda no caso dos periodistas anónimos que traballan a información co afán dun artesán. Así o fixo o noso querido Diego Bernal, que exerceu, como o mellor, de xornalista; que exerceu, como o mellor, de galego; que exerceu, como o mellor, atento aos grandes fitos da nosa autonomía. Non podo aventurar como será o futuro do sector, pero si me corresponde desexarlle que conte sempre con Diego Bernal.

Coma el, aos periodistas coñecidos e aos que pasan inadvertidos para a xente, aos que adquiren fama e aos que pasan de puntillas, únelles o mesmo impulso que fixo nacer esta profesión:

comunicar, tender pontes entre persoas, facer posible o prodixio de que un feito afastado nos convoca, e de que outro doméstico nos preocupe.

Todos vos tecedes unha rede que chamamos país. Hai un feito notable nestas últimas revoltas democráticas que se produciron en lugares sometidos á opresión. En todos eles, xurde unha comunidade paralela unida polos fíos da comunicación. Todo o mundo convértese en periodista, todos queren saber o que pasa e transmitir o que está pasando. Cando esta estrutura comunicativa toma forma, a democracia é imparable por moitos que sexan os medios a disposición do réxime dominante.

Afortunadamente, en Galicia non foi precisa unha revolta cruenta para afianzar a democracia e o autogoberno. Fixémolo coas armas da palabra.

E esa palabra tivo a súa casa nos medios de comunicación. Neles faise explícita unha comunidade que ata entón só fora implícita. Os medios son o escaparate no que Galicia se amosa a si mesma. A prensa galega é ao mesmo tempo fiestra, porta e espello. Fiestra pola que entran aires novos na nosa terra. Porta que se abre aos homes e mulleres encargados da tarefa de dar forma ao novo país. Espello onde nos recoñecemos cada día.

Nada disto houbera sido posible se moitos de vos seguirades o camiño que marca ese proverbio. Grazas á vosa rebeldía contra ese agoiro, o relato da gran epopeia galega foi escrito e contado por galegos.

Pero o presidente da Xunta non se conforma hoxe coa impronta deixada pola nosa prensa no pasado e no presente. O futuro tamén ten que ser escrito e contado á nosa maneira. Paradoxicamente, este mundo informe e difícil de comprender que o filósofo Bauman chama , ameaza aos profesionais da comunicación, pero tamén os reclama probablemente con máis forza que nunca.

Reclámaos, si, porque é unha realidade que precisa ser explicada, o que está a acontecer, e precisa ser explicada porque precisa, sobre todo, ser entendida. Precísase a alguén que dea coherencia ao marasmo de informacións fragmentarias que desacougan ao home de hoxe. A información ten que transformarse en comprensión. A noticia require máis que nunca contextos para que non se reduza a un simple fogonazo.

Non vexo polo tanto indicios dunha decadencia do periodismo, senón novas e apaixonantes tarefas que fan do periodismo, hoxe máis que  nunca, en época de crise, un traballo imprescindible.

Cantas veces terá oído falar Pilar Cernuda da crise da súa profesión. Supoño que moitas. Sen embargo, aí está ela como proba de que o periodismo, como a enerxía, non se crea nin se destrúe senón que se transforma. Malia a súa idade, razoable, esta paisana nosa xa veu pasar polas súas redaccións tecnoloxías diferentes que sempre parecían ameazar a esencia do traballo informativo.

Finalmente, os aparellos dobregáronse diante dos principios inmutables do periodismo. Sempre houbo e haberá persoas con fame de información, e periodistas dispostos a saciala. Cando esa necesidade desapareza, a democracia estará en perigo.

Pilar non soubo abandonar a tempo a súa paixón. E miren que esta compostelá (malia que viva en Madrid, teña as súas raíces en Vigo e nunha aldea do concello de Caldas de Reis) probouno case todo. Información da Casa Real; corresponsalía en Nova York para o diario ABC; o mundo das ondas en Radio Nacional de España e na Cadena Cope; a opinión, en Cambio 16 e La Razón; as axencias de noticias en Fax Press; a tertulia en moitos outros medios, e mesmo compaxinou todo isto cunha interesante obra literaria periodística. E, sobre todo, nunca desistiu. A súa é unha feliz cadea perpetua que eu, como lector e oínte habitual das súas crónicas, non estou disposto a perdoar. Ese que ela manexa, ten un longo historial que lle permite ser cirurxiá constante dos acontecementos máis importantes.

Pilar observa, recopila, convierte en mosaico coherente lo que eran retazos incoherentes de información. Y nos ofrece, de paso, a los políticos una análisis soberbia de los síndromes que amenazan a quien está en el poder.

Penso en su libro . ¿Hay también un síndrome de Monte Pío? Confieso, Pilar, que lucho todos los días para que ese presunto síndrome no me afecte. Le felicito. Felicito a Pilar por un premio que lleva el nombre de uno de esos colegas vuestros sin los que no se entendería la Galicia de estos años: Diego Bernal.

Amigas y amigos, este es un tiempo convulso, incierto, alérgico a las verdades. Un tiempo que pide referencias y que una periodista que recibe un premio pida públicamente a sus colegas que nadie contamine la profesión periodística es una de las causas de por qué merece este premio. Sé perfectamente que el periodismo no puede resolver problemas. Pero sí puede hacerlos comprensibles. Y sé perfectamente que los políticos no lo pueden todo, y que cuando una sociedad confía exclusivamente en la capacidad de sus políticos para salir de todos los problemas que le acechan, se equivoca.

Pero cuando una sociedad es capaz de contar la verdad, de explicarla, de hacer entender que hemos de hacer cosas para seguir; de no estar contaminados por los intereses económicos, ni empresariales, ni financieros, sino exclusivamente estar contaminados por su obligación ética de contar y de relatar lo que pasa y lo que ocurre; y, sobre todo, las recetas para salir de esta situación, el periodismo vuelve a crecer como una gran profesión que no se abandona.

Y por eso, queridos amigos, les pido que no abandonen ustedes su profesión: ni a tiempo ni a destiempo.

Queda la duda de si podré decir lo mismo de la profesión en la que yo estoy, de la política. Pero de eso, hablaremos otro día.

Moitas grazas.